Unija udruženja poslodavaca Republike Srpske je u saradnji sa članicama, naučnim i stručnim radnicima okupljenim u Ekonomskom savjetu UUPRS, i uz podršku Međunarodne organizacije rada (ILO) i Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD), pripremila godišnji dokument ”Prijedlozi i preporuke Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske za Program ekonomskih reformi Republike Srpske 2021-2023”.
U četvrtak, 17. decembra 2020. godine, u hotelu Courtyard by Marriott u Banjoj Luci predstavljen je dokument ”Prijedlozi i preporuke Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske za Program ekonomskih reformi Republike Srpske 2021-2023
Događaj je organizovan uz podršku projekta “Jačanje kapaciteta vladinih institucija za uključivanje organizacija civilnog društva u procese donošenja odluka u Bosni i Hercegovini” koji finansira Delegacija Evropske unije u Bosni i Hercegovini.
Prioritetni prijedlozi Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske:
- Smanjenje poreskih opterećenja na rad i parafiskalnih opterećenja;
- Modernizacija obrazovnog sistema s ciljem prilagođavanja potrebama tržišta rada;
- Smanjenje javne potrošnje -e fikasnije korišćenje ljudskih i prirodnih potencijala;
- Suzbijanje neformalne ekonomije;
- Zaštita domaće proizvodnje i supstitucija uvoza domaćim proizvodima, integritet javnih nabavki i indirektnog oporezivanja na nivou BiH.
Nakon usvajanja Programa ekonomskih reformi Republike Srpske 2021-2023, potrebno je pristupiti realizaciji kroz utvrđivanje Akcionog plana za realizaciju Programa u 2021. godini, koji će utvrditi Vlada Republike Srpske u saradnji sa socijalnim partnerima.
Dokument sadrži i ”Istraživanje o uticaju COVID-19 na poslovanje” čiju pripremu je podržala Međunarodna organizacije rada (ILO) i Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD). Izvještaj je pripremio prof. dr Marko Đogo. Ključni nalazi u vezi sa stavovima poslodavaca:
UZORAK: 289 kompanija
- 47% privrednih društava se i dalje nalazi pod određenim Vladinim mjerama koje im ograničavaju poslovanje;
- 45% tvrdi da se još nisu u potpunosti vratili „normalnom“ načinu izvođenja svojih poslovnih aktivnosti tj. i dalje posluju u smanjenom obimu;
- 85% privrednih društava koja još nisu normalizovala poslovanje smatra da će im za to trebati preko 180 dana ili čak razmatraju privremeno ili trajno zatvaranje svog biznisa!
- 25% kompanija (dakle ¼ od 47% svih privrednih društava u Republici Srpskoj) razmatra privremeno ili trajno gašenje svog biznisa (vs 1% koje je to već učinilo)!
- 85% poslodavaca u proteklih 6 mjeseci se suočavalo sa padom prihoda i profita, padom tražnje za njihovim proizvodima (u 80% slučajeva), padom proizvodnje (u 79% slučajeva), smanjenim investicijama u preduzeća (u 74% slučajeva), otežanom mogućnošću finansiranja (u 71% slučajeva) i smanjenom produktivnošću rada (u 59% slučajeva).
- Svega 13% preduzeća u privlačenju novih talenata vidi način za povećanje prihoda.
- Državna pomoć je stigla do 2/3 preduzeća koja su je tražila.
- Moratorijum na plaćanje prispjelih kreditnih obaveza koristila je polovina preduzeća iz poljoprivrednog sektora, 44% preduzeća iz saobraćajnog sektora, 43% hotela i 40% preduzeća iz drvne industrije.
- Poslodavci nisu pretjerano optimistični u vezi kretanja u naredna tri mjeseca.
- Dalji pad profita očekuje 85% anketiranih, 78% očekuje pad proizvodnje i investicija, 76% pad tražnje za njihovim proizvodima, 70% još teži pristup kreditima i 60% pad produktivnosti rada.
- Svega 13% poslodavaca vjeruje da je to moguće normalizovati poslovanje za manje od 6 mjeseci, dok njih oko 80% vjeruje da ća za to biti potrebno između 6 mjeseci i 2 godine. Nešto manje od 10% vjeruje da do normalizacije neće doći ni nakon 2 godine.
PREPORUKE:
- Hitno preduzeti aktivnosti u pravcu relaksacije monetarne politike (smanjenja stope obaveznih rezervi) i relaksacije uslova pod kojim će Garantni fond izdavati garancije za kredite koje banke odobre privredi.
- Kreirati poseban fond za podsticaj investicija privrede u nove tehnologije.
- Država treba nastaviti da vodi ekspanzivnu fiskalnu politiku (budžetski deficit), kako bi podržala agregatnu tražnju.
- Nastaviti, te razviti nove programe sa ograničenim vijekom trajanja za druge ugrožene privredne grane – turizam i ugostiteljstvo, prehrambena industrija, metalska industrija, transportni sektor i trgovina na malo!
Makrofinansijska analiza ekonomije Republike Srpske, koju je za potrebe izrade ovog dokumenta pripremio dr Saša Stevanović, došla je do sljedećih nalaza:
U cilju postizanja dugoročno održivog privrednog rasta potrebna je makroekonomska stabilnost, odnosno niska i stabilna inflacija, niske dugoročne kamatne stope, nizak nivo javnog duga, nizak deficit i stabilnost valuta.
Brži rast novčane mase od rasta ekonomije i sporiji obrt novca ukazuje na nekoliko problema poput:
- nepostojanja strateškog plana razvoja,
- složene i komplikovane regulative i zahtjeva koji su ograničili banke u plasiranju sredstava privrede,
- finansijske strukture privrede,
- nedostatka preduzetništva.
Navedeni nedostaci ukazuju na činjenicu da, ukoliko ne pronađemo način da upotrebljavamo višak novčane mase za naše potrebe, taj višak će upotrebljavati druge zemlje za svoje namjene.
PREPORUKE
- Potrebno je nastaviti sa povećanjem prosječnih plata.
- Potrebno je odrediti strateški plan rasta i razvoja, regulative pojednostaviti, motivisati banke na povećanje kreditiranja, raditi na izmjeni finasijske strukture sistema i povećavati nivo preduzetnišva,
- S obzirom na to da postoji značajna vjerovatnoća od 7,7% da nivo kapitala padne ispod granice zahtijevanog u bankarskog sektoru, potrebno je pokrenuti aktivnosti na razvoju nebankarskih oblika finansiranja,
- Nastaviti sa prilagođavanjem fiskalnog okvira ekonomiji putem dugoročnog opredjeljenja za smanjenje učešća javnog sektora,
- Očekivane posljedice izazvane virusom COVID-19 će biti pogoršanje fiskalne pozicije i smanjivanje fiskalnog prostora, rast dugova i rizika, s tim u vezi potrebno je raditi na programu fiskalne konsolidacije javnih finansija nakon prestanka zdravstvene krize,
- Politike je potrebno usmjeriti na povećanje participacije radno sposobnog stanovništva na tržište rada,
- Rizik likvidnosti kod duga bruto finansijske potrebe su između 11% i 15% BDP-a,
- Napraviti analizu održivosti ukupnog duga i izjavu o fiskalnim rizicima.
IZJAVE
Saša Trivić, predsjednik Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske
”Moramo izaći iz mod-a korone i početi strateški razmišljati o razvoju naše ekonomije nakon korone. Koronu treba posmatrati kao šansu da unaprijedimo našu ekonomiju i društvo. U tom smjeru idu i naši prijedlozi. Ključne reforme i podrška poslodavcima i radnicima treba da idu u pravcu smanjenja oporezivanja rada i parafiskalnih opterećenja na poslovanja, a sve sa ciljem povećanja neto plata zaposlenih. Modernizacijom obrazovnog sistema ćemo doći do rasta znanja i kompetencija zaposlenih, što će takođe rezultirati rastom plata. Sa Vladom radimo i na suzbijanja sive ekonomije, što će posljedično imati efekat na smanjenje nelojalne konkurencije, ali i na rast neto plata zaposlenih koji rade kod poslodavaca koji posluju u skladu sa zakonom. Rast životnog standarda naših radnika je interes poslodavaca, jer mi zajedno stvaramo novu vrijednost. Očekujemo da Vlada uvaži naše Prijedloge i preporuke u značajnoj mjeri i da odmah pristupimo kreiranju Akcionog plana za realizaciju Programa ekonomski reformi i da odmah u januaru krenemo u realizaciju.”
Saša Stevanović, autor ”Makrofinansijske analize ekonomije Republike Srpske”
”Našem ekonomskom sistemu potrebno je povećanje participacije radno sposobnog stanovništva na tržištu rada, kao i rast preduzetništva kod mladih ljudi. Isto tako, potrebno je da istrajemo u rastu plata i da smanjimo nivo poreskog opterećenja na rad koliko god je to moguće. Jednostavno, nužno je da potaknemo što više ljudi da rade, pogotovo mladih. S druge strane, na strani potrošnje, potrebno je sačiniti plan konsolidacije javnih finansija nakon prestanka zdravstvene krize. Na bazi analize održivosti ukupnog duga i izjave o fiskalnim rizicima, potrebno je dugoročno planirati i smanjenje učešća javnog sektora u bruto domaćem proizvodu. Jednom rečenicom – više raditi i kvalitetnije raspodijeliti.”